gokyuzu.org

Antik Gökadalar Bir Arada

Arka bahçenizde yaşayan bir dinozor bulduğunuzu hayal edin. Gökbilimciler, gökadalararası arka bahçemizde astronomik açıdan tarih öncesi yaşama denk gelen ve 10 milyar yıldır bir arada bulunan küçük, antik bir grup gökada keşfetti. Bu ‘geç çiçek açan’ grup, büyük bir eliptik gökada inşa etme yolunda. A group of stars and galaxies in space

AI-generated content may be incorrect.
Hickson Kompakt Grup 31, Kanadalı gökbilimci Paul Hickson tarafından oluşturulan 100 gökada grubundan bir tanesi. Telif Hakkı: NASA,ESA, S. Gallagher (Batı Ontario Üniversitesi), J. English (Manitoba Üniversitesi), Görüntü no. STScI-PRC10-08a Cüce gökadalar arasındaki bu tip karşılaşmalar normalde milyarlarca yıl uzaklıkta görülür bu yüzden milyarlarca yıl önce meydana gelmişlerdir. Fakat bu gökadalar, Hickson Kompakt Grup 31 üyeleri, göreceli daha yakın (yaklaşık 166 milyon ışık yılı uzaklıkta).
Bu gökadaların NASA’nın Hubble Uzay Teleskopu ile alınan yeni görüntüleri, evrenin gelişme evrelerinde (büyük gökadaların daha küçük yapı taşlarından oluştuğu zaman) yaygın olarak nelerin olduğunu gözler önüne seriyor. Hubble gözlemleri bu dörtlü arasındaki hikâyeye, gökbilimcilerin bu karşılaşmanın ne zaman başladığını ve gelecekte ne zaman birleşme olacağını tahmin etmelerine olanak sağlayan önemli bir ipucu ekliyor. Gökbilimciler bu sistemden bir süredir haberdarlar çünkü birkaç küresel kümenin içindeki en yaşlı yıldızlar 13 milyar yıl yaşındalar. Bu karşılama bile birkaç 100 milyon yıldır devam ediyor, bu da kozmik tarihte bir göz kırpmasında geçen süre kadar kısa. Gökbilimciler bu birleşik gökada grubunda nereye baksalar bir ‘bebek’ yıldız kümesi ya da yeni yıldız oluşumu bulmaktadırlar. Hubble, bu parlak yıldız kümelerinin, en az 100.000 yıldızın bulunduğu bu ağır grupların, 10 milyondan daha az bir süredir var olduğunu ortaya çıkardı. Yeni yıldızların oluştuğu bu sistemin tamamı hidrojen gazı yönünden zengin. Gökbilimciler, Hubble’ın Araştırmalar için Gelişmiş Kamera’sını (Advanced Camera for Surveys) yıldız kümelerinin yaşlarını hesaplamada yararlanılan en genç ve en parlak yıldız kümelerindeki yıldız-oluşum tarihini ortaya çıkarmak ve gökadaların, son aşamalarına gelip gelmediklerini belirlemek için kullandı. Hickson Kompakt Grup 31’in bu karma görüntüleri dört gökadanın birbirine karışmış üzere olduğunu gösteriyor. Ortadaki parlak biçimsiz nesne aslında çarpışan iki cüce gökada.  Mavimsi yıldız kümesi, gökadalardan çekilen yıkıntıların arasında, esas çarpışmanın olduğu bölgede oluşmuş. Eş gökadanın üzerinde yer alan puro şeklindeki nesne, grubun bir diğer üyesi. Yıldız kümelerinin bir köprüsü üçlü yapıya bağlı. Sağ tarafta aşağıda, parlak yıldız kümelerinin bir uzantısı da grubun dördüncü üyesinde sonlanıyor. Merkezdeki parlak yıldız ise daha ön plandadır. Bu görüntü, Hubble Uzay Teleskopu’nun Araştırmalar için Gelişmiş Kamera, NASA’nın Spitzer Uzay Teleskopu (Spitzer Space Telescope) ve Gökada Oluşumu Kâşifi (Galaxy Evolution Explorer – GALEX) tarafından alınan görüntülerin birleştirilmesi ile oluşturuldu. Kaynak: NASA

Satürn’ün Dikkat Çekici Fotoğrafı

Satürn’de çok güzel şeyler olacak. Bu güzel şeyi görmek için Hubble bile işini bırakıp Satürn’e bakacak. Aynı zamanda  teleskoplu amatörler de bu olayı gözlemleyebilecek. Satürn’ün dört uydusu aynı anda Satürn’ün önünden geçecek ve gezegenin üzerine aynı anda gölgelerini düşürecekler.
Satürn’de Hubble’ın bile durup bir bakmasına yol açacak güzel şeyler olacak. “24 Şubat’ta Satürn’ün uydularından dördü Satürn’ün önünden geçecek” diye belirtiyor Hubble Uzay Teleskopu Bilim Enstitüsü’nden Keith Noll. “Titan, Mimas, Dione ve Enceladus, Satürn’ün önünden geçecekler ve onlar geçerken biz de uyduları ve onların bulutların üstüne düşen gölgelerini gözlemleyeceğiz.” Hubble, gözlemleyebilen tek araç olmayacak. Amatör astronomlar da bu olayı görebilecekler. Geçiş zamanı sırasında Kuzey Amerika’nın Pasifik kıyıları, Alaska, Hawaii ve Avustralya ve Doğu Asya’dan gözlemciler bu olayı gözlemleyebilecek. 8 Şubat’ta, gökyüzü fotoğrafçısı Filipinler’den Christopher Go, Titan, Satürn’ün önünden geçerken bu olayı kamerasına kaydetti.   Active Image 8 Şubat 2009’da Titan’ın geçişi. Telif Hakkı: Christopher Go, Cebu, Filipinler “Sabah 1’de Titan’ı Satürn’ün önünden geçerken fotoğrafını çekmek için kalktım.” diyor Go. “Gökyüzü bulutluydu ama bulutların arasından, geçiş anının son kısmını çekebilecek şansı yakaladım. Titan’ın Satürn’ün görüntüsünden çıkışı, uyduya 3 boyutluluk kazandırdığı için hayret verici bir olaydı!” Bunun gibi geçişlere ender rastlanıyor. “Uyduların, Dünya’dan bakıldığında Satürn’ün aynı tarafında olması her 14-15 yılda bir kere oluyor.” diyor Noll. 1995-96 yıllarında Hubble, 2 uydunun (Titan ve Tethys) ve 3 uydunun (Mimas, Enceladus, Dione), uydular geçiş yaparken fotoğrafını çekebilmişti. İlk kez, dört uydu aynı anda geçiş yaparken görüntülenecek. Geçiş zamanı salı günü Türkiye saati ile 12.54’de, Titan’ın gölgesi Satürn’ün bulutlarına düştüğü zaman başlayacak. Yaklaşık kırk dakika sonra, Titan’ın kırmızı yüzeyi gözükecek. “Titan çok büyük olduğu için küçük teleskoplarla bile görünebilir. Özel bir donanıma ihtiyacınız yok.” diye hatırlatıyor Go.  
Active Image             1995 yılında Hubble Uzay Teleskopu’ndan çekilmiş Titan ve Tethys geçişi Telif Hakkı: E. Karkoschka (Arizona Üniversitesi) ve G. Bacon (STScI) 
  Sırasıyla, daha küçük olan uydular Mimas, Dione ve Enceladus, Titan’dan sonra ortaya çıkacaklar. Türkiye saati ile 16.24’ de dört uydu ve gölgeleri Satürn’ün yüzeyinde gözükecek. “Daha küçük uyduların fotoğrafını çekmek için, orta çaplı bir teleskopla iyi bir CCD fotoğraf makinesine ihtiyacınız var.” diye belirtiyor Go.             Hubble’ın bu tip gözlemleri, genel halk kitlesinin beğenisi için fotoğraf çekmeyi amaç edinmiş olan 10 yıllık Hubble Heritage Projesi’nin bir parçasıdır. “Hubble’ın gözlem zamanlarının sadece % 0.5 kısmı Heritage Projesi’ne ayrılmış durumda” diyor bu projenin liderlerinden Noll. “Bu yüzden fotoğrafını çekeceğimiz olaylar için çok titiz davranıyoruz.” Aynı zamanda Noll, bu dörtlü uydu geçişinin, Hubble’ın arşivindeki en güzel gezegen fotoğrafı olacağını düşünüyor.   “Titan’ın geçişi özel bir ilgi çekecek.” diye belirten Noll, şöyle devam etti: “Araştırmacılar, bilimdeki son gelişmeleri kullanarak dev uydunun atmosferinin büyüklüğünü ve saydamlığını tespit etmek için Satürn’den gelen arka plan ışını kullanmayı planlıyor.” Hubble, aynı zamanda halka çizgi halindeyken Satürn’ün resmini çekeceği için halkadaki bozulmalar, keşfedilmemiş uydular ve halkadaki parçacıkların yansıtması hakkında yeni birtakım bilgiler ortaya çıkabilir. Not: 24 Şubat’ta Satürn’ü bulmak için gündoğumundan önce güneybatıya bakın.  Çok parlak olduğu için gökyüzünde bulmak kolay. Rastlantıya bakın ki, 24 Şubat’ta Lulin Kuyrukluyıldızı Dünya’ya en yakın konumuna gelecek ve Satürn’ün hemen sağ tarafında gözükecek. Ufak bir  teleskop yardımıyla hem Satürn hem Lulin Kuyrukluyıldızı hem de dörtlü geçişi gözlemleyebilirsiniz. Ama ne yazık ki bu olayı Türkiye’den gözlemlemek mümkün olmayacak.    Kaynak: science.nasa.gov