| Evrenin her tarafında gökadalar, yıldız oluşumlarıyla pırıl pırıl parlamaktadırlar. Fakat yakın, küçük bir sarmal gökada için bu parti hemen hemen sona erdi. Gökbilimciler, neredeyse uyumuş olan NGC 2976’nın dış bölgelerindeki yıldız oluşumu faaliyetlerini fark ettiklerinde şaşkınlığa uğradılar çünkü milyonlarca yıl önce bu faaliyetler durmuştu. Ve parti, gökadanın iç bölgesinde bir araya toplanmış birkaç inatçı katılımcıyla sınırlı kaldı. Telif Hakkı: NASA, ESA ve J. Dalcanton ve B. Williams (Washington Üniversitesi – Seattle) Bilim insanlarının yaptığı açıklama, bir grup çok ağır gökadayla gerçekleşen büyük bir etkileşimin NGC 2976’daki yıldız oluşumlarını tetiklediğini söylüyor. Şimdi ise bu yıldız oluşumu sona eriyor. NASA’nın Hubble Uzay Teleskopu’ndan alınan görüntüler, gökadadaki yıldız oluşumunun, bir miktar gaz dışarı yayılırken ve geri kalan kısmı da merkezine doğru çökerken, sona ermeye başladığını gösteriyor. Yakıt için gerekli gaz tükenirken, gökadanın büyük bir kısmı da uykuya dalıyor. Gökbilimciler, gökadalar arasındaki çarpışmaların bir gökadanın çekirdeğine doğru ‘gaz tüneli’ oluşturabileceğini düşünüyorlar ve Hubble’ın gözlemlerinin bu olguya açıklık getirdiğini düşünüyorlar. Seattle’daki Washington Üniversitesi’nden, Araştırmalar için Gelişmiş Kamera ile Yakın Gökada Bilgi Hazinesi (ACS Nearby Galaxy Survey Treasury (ANGST) ) programının Hubble çalışmasını yöneten Benjamin Williams. “Gökadayı çok ilginç bir zamanında izliyoruz. 500 milyon yıl sonra parti bitmiş olacak.” diyor Williams. |
| NGC 2976 tipik bir sarmal gökada gibi görünmüyor. Yıldız oluşumlarının gerçekleştiği bir diske sahip, ancak açık bir sarmal şekli yok. Sahip olduğu gaz, merkezinde yoğunlaşmış, fakat yıldızların merkezî bir uzantısı yok. Gökada, Büyük Ayı (Ursa Major) Takımyıldızı’nın yaklaşık 12 milyon ışık yılı uzaklığındaki M81 gökadalar grubu kenarında bulunuyor. “Gökada esrarengiz bir görünüme sahip çünkü yaklaşık bir milyar yıl önce M81 grubuyla olan etkileşim, küçük sarmal bir yapının bulunduğu yerde, geri kalan gazı gökadanın merkezine doğru sıkıştırırken, gökadanın dış bölgelerinden bir miktar gazın yayılmasına yol açtı.” diyor Williams. Merkeze doğru ilerleyen gaz tsunamisi, görece kolsuz diskin içinde yaklaşık 500 milyon yıldır yıldız oluşumunu tetikliyor. Aynı zamanda, gökadanın dış bölgelerindeki yıldız oluşumu sona ermiştir çünkü gaz tükenmiştir. Şimdi, yeni yıldızlar hayata atılırken içteki diskte bulunan gazlar tükenmektedir ve yıldız-oluşum alanı merkezin çevresinde 5.000 ışık yılı genişliğindeki bir alana doğru daralmaktadır. “Bu süreç sırasında bir noktada, bu gökadanın iç bölgesindeki gaz yoğunluğu bugünkünden yaklaşık 5 kat daha yüksekti.” diye açıklıyor Washington Üniversitesi’nden ANGST ekibinin lideri Julianne Dalcanton. “Gaz olağanüstü bir hızla ortadan kaybolmuştu ve şimdi gökada sakinleşiyor gibi görünüyor.” diyor Dalcanton. Gökbilimciler, Hubble’ın keskin görüşü sayesinde bu yıldız oluşumu hikâyesindeki parçaları bir araya getirdi. Gökadanın Dünya’ya görece yakın uzaklığı, Hubble’ın Araştırmalar için Gelişmiş Kamerası’nın binlerce bağımsız yıldızın yüzlercesini analiz etmesine izin verdi. Bu yıldızları inceleyerek, gökbilimciler onların oluşumları hakkında bilgi veren renklerini ve parlaklıklarını belirledi. Gökbilimciler Hubble’ın sonuçlarını radyo teleskoplarıyla yapılan gözlemlerden oluşan ve gökada genelinde mevcut hidrojen dağılımını gösteren bir haritayla birleştirdi. Bu harita, New Mexico şehrindeki Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevi’nin Çok Geniş Dizisi (National Radio Astronomy Observatory, Very Large Array) ile HI Yakın Gökada Araştırması’nın (The HI Nearby Galaxy Survey ) bir parçasıdır. Elde edilen verileri analiz ederek, Williams ve ekibi, gökadanın geniş alanını kapsayan yıldız oluşumu tarihini yeniden yapılandırdı. “Bu tip bir gözlem Hubble için benzersizdir. Eğer bağımsız yıldızları ayırt etmek zorunda kalmasaydık, bu gökadanın ‘tuhaf’ olduğunu bilebilirdik, fakat gökadanın içindeki yıldızsal doğum alanının merkeze doğru büzülmesine neden olan önemli bir gaz düzenlemesinin kanıtlarını ortaya çıkaramazdık.” diyor Williams. Gökbilimciler, aynı ‘gaz – tüneli’ mekanizmasının, daha büyük komşu gökadalarla etkileşim halinde olan diğer cüce gökadalarının merkez bölgelerindeki yıldız yağmurlarını tetikleyebileceğini tahmin ediyorlar. Williams; ayrıntılı olarak bu sürecin etkilerini araştırmanın, gökadalardaki bağımsız yıldızların evrimlerinin doğru bir resmini oluşturmak için onları incelemeye olanak sunduğunu da belirtti. Kaynak: ScienceDaily |