Johns Hopkins Üniversitesi bilim insanları önderliğindeki uluslararası bir astrofizikçi topluluğu, ilk kez bir yıldızın karadelik tarafından yok edilmesine, neredeyse ışık hızında giden bir miktar maddenin parlayarak fırlamasına ve kara delikten kaçmasına tanık oldu. Hubble çalışanı olan Sjoert van Velzen, Science dergisinde yayımlanan çalışmasında, neredeyse Güneş boyutlarındaki bu yıldızın kalıntılarının alışılmış yolunu izleyerek yer çekiminin etkisiyle büyük kütleli kara deliğin içine doğru kaydığını ve kara delik tarafından emildiğini belirtti. Van Velzen ayrıca ”Bunun gibi olaylar aşırı derecede nadirdir.” dedi. ”Bu olay sayesinde ilk kez, bir yıldızın yıkımının ardından oluşan- jet olarak da adlandırılan- konik fışkırma tamamıyla gözlemlenmiş oldu ve bu olayı başlangıcından beri, aylardır izliyoruz.” dedi.
Kara delikler o kadar yoğundurlar ki, dayanılmaz yer çekimi gücü madde kaçışını engeller, gazlar hatta ışık bile kaçamaz ve onların görünmelerini engelleyerek uzayın yapısında bir boşluk etkisi yapar. Astrofizikçiler kara deliklerin büyük miktarlarda gazdan ya da bu durumdaki gibi bütün bir yıldızdan zorla beslenmesinin, hızlı hareket eden bir jet plazmasının -manyetik alandaki parçacıklar- kara deliğin kenarından-olay ufku-kaçabilmesine olanak sağlayabileceğini tahmin ediyor. Bilim adamları bu çalışmanın bu tahminin doğruluğunu desteklediğini söylüyor. Van Velzen ”Benimkiler dahil olarak, bu jetlere kanıt bulmak için yapılan önceki çalışmalar oyuna geç kaldı.” diyor,ABD,Hollanda ve Büyük Britanya’daki 13 diğer bilim adamının çalışmalarını analiz ve koordine eden van Velzen.
Büyük kütleli kara deliklerin -en büyük kara delikler- en büyük kütleli galaksilerin merkezinde bulunduklarına inanılıyor. Ancak bu tek örnek şu teoriyi yalanlıyor; büyük kütleli kara delik spektrumundaki bu parlak son, yalnızca Güneş’in yaklaşık bir milyon katı kütlesindeki bir kara deliğe ait ancak yine de bir yıldızı yiyecek güce sahip. Bir yıldızın yok oluşuyla ilgili yapılan ilk gözlem Ohio State Üniversite’sinden Hawaii’deki optik bir teleskobu kullanan bir grup tarafından yapılmıştı. Bu grup keşiflerini 2014 Aralıkta Twitter’dan duyurmuştu.
Van Velzen olaya dair yazıyı okuduktan sonra, Büyük Britanya’daki Oxford Üniversitesi’ndeki Rob Fender tarafından yönetilen bir grup astrofizikçiyle iletişime geçti. Bu grup olayı olabildiğince hızlı takip edebilmek için radyo teleskopları kullandılar ve olayı tam zamanında yakalamayı başardılar. Bittiğinde, uluslararası bir takım uydulardan gelen verileri aldı ve x-ray, radyo ve optik sinyalleri toplamış olan yer tabanlı teleskoplardan gelen verileri birleştirerek, olayın çarpıcı bir çok-dalga boylu portresini oluşturdular. Bunun yapılması, konu alınan galaksinin Dünya’dan önceden çalışanların yıldızın yıkımından sonra gelişmekte olan jete bakışından daha yakından bakma olanağı sağlamıştır. Diğerleri en az 3 katı uzaklıkta olan bu galaksi yaklaşık 300 milyon ışık yılı uzaktadır. Bir ışık yılı -9.461 trilyon kilometre- 5.88 trilyon mildir. Uluslararası ekibin ilk adımı kurallara aykırı olan olasılığı değerlendirmekti.Işık, kara delik bir maddeyi emerken oluşan, eskiden oluşmuş geniş dönen bir kütle olan, toplanma diski de denilen bölgeden geliyordu. Bu tuzağa yeni düşmüş bir yıldızın galaksisinden gelen ışık seviyesinin ani yükselmesini onaylıyordu.
Van Velzen ” Bir yıldızın kara delik tarafından imha edilişi çok güzel bir şekilde karmaşık ve anlaşılmaktan çok uzaktadır.” ve ” Bizim gözlemlerimize göre,yıldızın enkazının akışları düzenli oluyor ve jeti daha hızlı hale getiriyor ki bu bu olayların tam bir teorisinin inşası için önemli bir başlangıç.” demiştir. Van Velzen geçen sene doktora tezini büyük kütleli kara deliklerin jetleri üzerine çalıştığı Hollanda’daki Radnoud Üniversitesi’nde yaptı. Tezinin son satırında bu olayları 4 yıl içinde keşfetmeyi umduğunu ifadeetmişti, ancak bu keşfi yapması yalnızca bir kaç ay sonra oldu.
Van Velzen ve ekibi bu şanssız yıldızı radyo sinyalleriyle avlayan tek takım değildi. Harvard Üniversitesi’nden bir grup Yeni Meksika’daki radyo teleskoplarıyla aynı kaynağı gözlemledi ve sonuçları internetten açıkladı. İki grup da Kasım’da Kudüs’te yapılan bir toplantıda sonuçlarını sundu. Bu grupların birbirleriyle yüz yüze ilk tanışmaları olmuştu. ”Tanışma yoğun ve gergindi ama bu kaynak konusundaki fikirlerin takası oldukça verimliydi.” ve ”Hala iyi geçiniyoruz, açıkçası ben rakip grubun lideriyle Lut Gölü’nün kıyısında uzun bir yürüyüşe bile gitmiştim.” dedi ven Velzen.
Çevirme İşlemi: Mina Meşe
Kaynak: Science Daily