| Artık gelenekselleşen haftalık seminerlerimiz bu hafta Genel Gökyüzü Semineri ile başlıyor. Seminer 24 Ekim Çarşamba saat 18.00 da fizik bölümü 3. kat Cavid Erginsoy seminer salonunda. | |
Haberler
Bu Güne Kadarki En Büyük Kütleli Karadelik
| Genel Bilgi: Karadelikler, yıldızlar yakıtlarını tüketip öldükten sonra ortaya çıkan gök cisimlerinden biridir. Ölen yıldızın kütlesine bağlı olarak yıldızdan geriye nötron yıldızı, karadelik, beyaz cüce veya kahverengi cüce gibi gök cisimleri kalabilir. Eğer yıldızın kütlesi Güneş’in kütlesinden 3 kat fazlaysa bu yıldız kendi içine çöker ve ortaya çok büyük yoğunlukta bir gök cismi yani karadelik çıkar. Karadelikler o kadar yoğundurlarki karadeliklerin çekim kuvvetinden ışık bile kurtulamaz. Bu nedenle karadelikler gökyüzünün görülemeyen gök cisimleridir. Haber: Chandra X-ışını gözlemevinde görev yapan astronomlar şimdiye kadar bulunmuş en büyük kütleli karadeliği keşfettiler. | |
| M33 X-7 (Chandra X-ışını Gözlemevi) |
| NASA’nın Chandra X-ışını Gözlemevi ve Gemini teleskopuyla gözlem yapan astronomlar sıradışı bir karadelik buldular. Genellikle bir yıldızın çökmesi ile oluşan karadelikler 3 güneş kütlesinden 15 güneş kütlesine kadar olabiliyor. Bizim gökadamıza yakın bir konumda yer alan ve yaklaşık 3 milyon ışık yılı uzaklıktaki M 33 gökadasının içinde bulunan bu karadelik ise yaklaşık 15.7 güneş kütlesinde. M33 X7 yanındaki yıldızın etrafındaki dönüşünü 3,5 günde tamamlıyor. Astronomlar karadelik yıldızın arkasına girdiğinde karadeliğin çevresinin yaydığı X ışınlarının azalmasından yola çıkarak yörünge hesabı yapabiliyorlar. İki cismin yörüngesini belirledikten sonra ise karadeliğin ve yıldızın birbirlerine göre olan göreceli kütlelerini hesaplayabiliyorlar. Karadeliğin yanındaki yıldızın kütlesi güneşin kütlesinin 70 katı olarak hesaplanıyor. 15 güneş kütlesinden çok daha büyük kütleli olan karadelikler çok büyük kütleli karadelikler olarak adlandırılıyorlar ve genellikle gökadaların merkezlerinde yer alıyorlar. Bilim insanları Samanyolu gökadası’nın merkezinde de süper kütleli bir karadeliğin olduğunu belirtiyorlar. Çeviri: ODTÜ AAT |
Discovery cumartesi günkü fırlatma için hazır
| Discovery(Keşif) uzay mekiği pazar günü yapılması planlanan fırlatma için rampada bekliyor.Fırlatma TSİ 01:02de gerçekleşecek. 14. uçuşunu gerçekleştirecek olan Discovery, Japon Kibo laboratuvarının önemli bir kısmını Uluslararası Uzay İstasyonuna taşıyacak. Bu,uzay istasyonuna şimdiye kadarki taşıdığı en büyük yük olacak. Fırlatmayı NASA TV’den canlı izleyebilirsiniz. NASA | |
Sputnik’in 50. Yıl Dönümü
4 Ekim 1957 de Sovyetler Birliği tarafından fırlatılan ve dünyanın ilk yapay uydusu olan “Sputnik” 50. yıl dönümünü kutluyor.
Sputnik, bir basketbol topundan biraz daha büyük ve yaklasik 83 kg ağırlığındaydı ve dünya etrafında bir turunu 98 dakikada tamamlıyordu. 3 Kasımda fırlatılan sputnik II içinde ise değerli bir kargo vardı. İsmi “laika” olan Jack-Russell terier cinsi bu köpek ilk uzay yolcusu olmuştu.
Uzay yarışında atılan ilk adımlardan biri olan Sputnik; basit yapısına ragmen, bilimsel ve teknolojik bir çok keşfe ilham kaynağı olmuştur.
Zümrüdüanka ilerliyor
Zümrüdüanka (Phoenix) fırlatılalı yaklaşık bir ay oldu. NASA 24 Ağustos’ta gerçekleştirdiği kontrollerle şimdilik herşeyin yolunda olduğunu duyurdu.
| 4 Ağustos 2007 Cumartesi günü Florida daki Cape Canaveral üssünden fırlatılan Zümrüdüanka’nın 25 Mayıs 2008’de kızıl gezegen Mars’a ulaşması bekleniyor. Yolculuk sırasında sistemlerin ve deney cihazlarının kontrolünü uzaktan gerçekleştiren NASA yetkilileri şimdilik tek sıkıntılarının 25 Mayıs’a kadar beklemek olduğunu belirttiler. | |
| Zümrüdüanka yolculuğu sırasında yörüngesini düzeltmek için 6 kere manevra yapacak. İlk manevra fırlatılıştan 6 gün sonra sorunsuz bir şekilde gerçekleştirildi. İkinci manevra ise yaklaşık bir ay sonra yapılacak. Diğer manevralar ise Mars gezegenine sorunsuz bir şekilde inebilmek için gerçekleştirilecek. |
Google Uzay!
Google Earth programının yeni sürümü artık uzaydaki gökcisimlerini de gösteriyor.
Uzaydan çekilen yeryüzü fotoğraflarını görüntüleyebilmemizi sağlayan Google Earth programı Uzay Teleskopu Bilim Enstitüsü (STScI) ile ortak olarak yürütülen bir çalışma sonucu artık gökyüzündeki cisimleri de gösterebiliyor. Google Earth üzerinden tek bir tuşla gerçekleştirilebilen bu uygulama sayesinde takım yıldızları ve derin gökyüzü cisimlerini daha detaylı bir şekilde görüntülemek mümkün. Bununla birlikte derin gökyüzü cisimleri hakkında bilgi edinmek için Hubblesite’dan alınan bilgiler program içerisinde gösteriliyor.
28 Ağustos Tam Ay Tutulması
Ay tutulması (Luc Viatour).
28 Ağustos Salı günü tam ay tutulması gerçekleşecek.
Tutulma, başta ABD, Kanada olmak üzere, Güney Amerika, Büyük Okyanus,doğu Asya ve Avusralya’dan da izlenebilecek. Ancak ülkemiz bu tutulmayı izleyemeyecek. Tam tutulmaya geçiş anında, Ay, aniden parlak turuncudan koyu kırmızıya ve de koyu kahverengiye uzanan muhteşem renklere bürünecek. Tam tutulma, sadece dolunay olduğu zamanlar ve Ay’ın Dünya gölgesi içine girmesiyle oluşabiliyor. Tutulma kısmı olarak başlıyor ve Ayın bir tarafı yavaş yavaş kararıyor. Daha sonra Ay tamemen gölge konisinin içine girdiğinde tam tutulma oluşuyor.
Bir sonraki tam tutulma ise 21 Şubat 2008 tarihinde olacak ve Türkiye’den parçalı şekilde gözlemlenebilecek.
Kuyruklu değil gerçek yıldız!
Mira’nın GALEX tarafından çekilen mor ötesi fotoğrafı.
İlk bakışta sanki bir kuyruklu yıldız gibi görünen bu gök cismi aslında Balina takımyıldızında bulunan ve değişken bir yıldız olan Mira yıldızı.
Mira bundan milyarlarca yıl önce Güneş’e benzeyen bir yıldızdı. Şu anda ise yakıtını bitirmek üzere olduğundan kırmızı dev haline geldi. Mira yavaş yavaş ömrünün sonuna yaklaşıyor ve bir kısım gazlarını arkasında bırakıyor. NASA’nın Galaxy Evolution Explorer (GALEX) uydusu tarafından çekilen bu fotoğrafta sanki Mira’nın kuyruğu gibi görünen bu kısım yıldızın saldığı gazlardan oluşuyor. Uydunun mor ötesi ışınları kullanarak çektiği bu fotoğrafta kuyruğun uzunluğu ise yaklaşık 13 ışık yılı, bir başka deyişle Güneş ile Plüton arasındaki ortalama mesafenin 20000 katı.
Mira evrende saniyede yaklaşık 130 km hızla ilerliyor. Bu hızlı ilerlemenin sonucu olarak ise yıldızın önündeki gaz katmanları sıkışmaya maruz kalıyor. Sıkışmadan dolayı ısınan gaz ise mor ötesi tayfta ışık yaymaya başlıyor. Daha sonra yıldızdan ayrılan bu gaz katmanları yıldızın arkasında kalarak kuyruk benzeri bu yapıyı oluşturuyorlar. Galaxy Evolution Explorer uydusu ise mor ötesi ışınma hassas kameraları sayesinde bu ışınımı tespit edebiliyor.
Balina takımyıldızındaki Mira şu anda çok sönük olduğu için çıplak gözle görülemiyor fakat parlaklığı Kasım ayının ortalarına doğru iyice artacağından gözle görülebilir hale gelecek.
Perseid Göktaşı Yağmurunu izledik
11-12 Ağustos 2007 gecesi ODTÜ AAT topluluk üyeleri olarak Ankara Beynam ormanlarındaydık. Sabaha kadar süren gözlemden sonra göktaşı yağmuru bizi çok tatmin etmese de mutlu bir şekilde evlerimize döndük.
Topluluk üyelerimizden Tunç Tezel’in çektiği fotoğrafları birleştirerek oluşturduğu bu fotoğraf ise hem Astronomy Picture of the Day http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap070815.html hem de Space weather http://www.spaceweather.com/meteors/gallery_12aug07_page5.htm internet sitelerinde yayınlandı. Bu fotoğrafta ilginç olan konu ise aslında bu kayan yıldızların hiçbirinin Perseid göktaşı yağmuruna ait olmaması idi. Aslında bu izler radyan noktası Büyük Ayı takımyıldızı olan Alfa Büyük Ayı yağmuruna ait. Fakat bu konuda başka fikirler de mevcut. Bu izlerin atmosfere girerek yanan bir uydunun parçalarına ait olabileceğinden de bahsediliyor.
Tunç TEZEL’den
11-12 Ağustos gecesi ODTÜ Amatör Astronomi Topluluğu’ndan 10 arkadaşla Ankara’da, Beynam Ormanı’nda Perse (Kahraman) göktaşı yağmurunu gözlemek için toplanmıştık. Burası kuzey yönünde Ankara’nın az miktarda görülen ışık kirliliği dışında çok kaliteli bir gözlem yeridir.
12 Ağustos sabahı 01:20-04:40 arası, Canon EOS 300D makine ve 10-22 mm mercekle arka arkaya 100 tane 1 dakika 45 saniyelik görüntü aldım. Bunlarda 12 Perseid (Kahraman göktaşı yağmuru) ve 8 tane daha Perseid olmayan göktaşı görüntüsü vardı. Hemen göze çarpansa, Orion (Avcı)’un içinden, birbirine benzeyen 5 göktaşının geçmiş olması. Diğer görüntüleri de inceleyince, Perseid olmayan tüm 8 göktaşının da kaynağı aynı görünüyor: Alfa Büyük Ayı.
Fotoğrafta görülen 5 göktaşını sırasıyla 04:23-04:25, 04:31-04:33, 04:41-04:43, 04:51-04:53 ve 04:59-05:01 saatleri arasında çektiğim pozlar yakalamış. Bu 5 göktaşını da bir araya Adobe Photoshop kullanarak ve arka plandaki yıldızlara göre konumunu koruyarak son pozun üzerinde birleştirdim.
O sabah 04:43’te geçen bir Iridium uydusu gördük. Ancak bu uydu görüntünün dışında, Irmak takımyıldızı yönünde kalıyordu. Bunun dışında görüntüdeki göktaşlarının uydu geçişleriyle karışmış olma olasılığı düşük.