Astroköşe

Geçtiğimiz yıllarda sinema dünyasına bilim kurgu dalında oldukça başarılı olan ve genelde büyük bir heyecanla takip edilen yapımlar eklendi. Yakın tarihte vizyona giren ve beklediğimden çok daha başarılı bir yapım olan Arrival, gözlemleyebildiğim kadarıyla insanların pek de ilgisini çekmeyen bir yapım oldu. Burada yanılma payım elbet var çünkü sadece şahsımın gözlemleyebildiği çevreden bahsediyorum. Kıyaslama yaptığım nokta ise bahsettiğim çevrenin Gravity, Interstellar ve Marslı gibi yapımları Arrival’a kıyasla daha büyük bir ilgiyle takip etmesiydi. Parmak basmak istediğim nokta Arrival’ın kesinlikle hak ettiği ilgiyi görmeyen bir film olması. Bütün bunları bir kenara bırakıp filmden bahsedecek olursak; Arrival bilim kurgu alanında yakın zamanda çıkan filmlere kıyasla çok sık izleyemediğimiz bir tür olarak karşımıza çıkıyor. Evet bilim kurgu var fakat bilim kurgudan ziyade filmin felsefi, dram ve gizem yönü çok daha güçlü ve böyle olması Arrival’ı daha da ilgi çekici kılan niteliklerden zira film beni fazlasıyla etkileyebildi. Üzülerek belirtmeliyim ki bu durum salonumda bulunan izleyiciler ile genel izleyici kitlesi için geçerli değil, bu zamanlarda artık bilim kurgu dendiğinde insanların aklına Arrival’da olanlardan çok daha değişik olaylar geliyor. Çoğu insan bu filmden etkilenmedi çünkü filmde muazzam derecede yıkıcı silahlara sahip olan, gezegenimize ani giriş yapıp saldıran uzaylılar ve her nasılsa böylesine üstün bir teknolojiye karşı elimizde olan basit bir güç ile gezegenimizi kurtaran kahramanlarımız yer almıyor. Bu açıdan önceden uyaralım bu film bilim kurgu evet ama enteresan silahlar, fedakarlıklar ve yersiz aksiyonlar barındırmıyor. Bunların yanında bilim kurgu dendiğinde insanların aklına yukarıda bahsettiğim örneklerin gelmesi başka üzücü bir durum fakat bunu tartışacağımız konu burası değil.

Adı Ted Chiang olan Çinli bir insanın “Story of Your Life” ismindeki hikayesinden uyarlama olan filmimiz henüz başında Max Richter ağabeyimizin muazzam bir parçasını çalarak izleyicilerine filmin devamının nasıl işleyeceğine dair ipucu veriyor. Max Richter eserleri gibi; ağır ve derin. Denis Villeneuve (yönetmen), bizlere bir bilim kurgu filminin dram ve felsefi yönden nasıl zenginleştirilebileceğini ve bunların nasıl kusursuz bir biçimde birleştirilebileceğini kanıtlıyor. Şimdi dilerseniz filmin benim üzerimde bıraktığı etkiyi yansıttığım kısma giriş yapalım. Film aşağıda yazdıklarımdan daha fazla mesaj içeriyor fakat beni en çok etkileyen kısmı aktarıyorum. Filmi izlemediyseniz aşağıda bulunan kalın harflerle yazılmış kısmı atlamanız sizin için fazlasıyla sağlıklı olur.

Sıradan bir günde gezegenimizin 12 farklı bölgesine uzay araçları iniyor (bizler olaylar Montana bölgesine inen uzay aracından takip edeceğiz). Dünya dışından olan canlıların oldukça büyük ve minimal tasarıma sahip uzay araçlarıyla gezegenimizi ziyaret etmeleri üzerine o bölgeyi karantina altına alan ordu iletişime geçmeye çalışıyor. Uzay araçlarının kapısı her 18 saatte bir açılıyor (bunu atmosferin dengelenmesi için gereken süre olarak düşünüyorlar). İlk temas sonucunda sadece anlaşılmayan sesler elde ediliyor ve bu kayıt ediliyor. Bu olaylar arka planda gerçekleşirken dil bilimci ve aynı zamanda üniversite hocası olan Lousie Banks’in hayatından çeşitli sahneler gösteriliyor. Günümüze döndüğümüzde Banks, artık pek de sıradan olmayan bir günde gelişmeleri takip ederken Albay Weber tarafından elde edilen seslerin çevrilmesi amacıyla ziyaret ediliyor. Banks, bu şekilde yardımcı olamayacağını ve onlarla iletişime bizzat geçmesi gerektiğini belirtiyor ve Montana bölgesine doğru yolculuğumuz başlıyor. Dr. Banks, uzaylılar ile olan iletişim süresince teorik fizikçi Ian Donnelly ile birlikte çalışıyor olacak. Alana varmalarının ardından ilk temasları fazlasıyla kısa sürüyor ve kayda değer bir şey elde edilemiyor. Dr. Donnelly çalışmalar sırasında uzaylılara isim veriyor. Heptapod. Yunan dilinde hepta 7, pod ise ayak, yani gayet sade bir biçimde yedi ayak. Sonrasında yapılan denemelerde Dr. Banks yazı yoluyla iletişim kurmayı deniyor ve başarılı oluyor. Uzaylılar ile ilk kayda değer iletişim sağlanıyor  ve aldıkları karşılık daha önce rastlanılmayan döngüsel bir dil, bu nedenle -haliyle- herhangi bir şey anlaşılmıyor. Filmde uzaylıların kullandığı dilin çözülme aşaması biraz hızlı işleniyor çünkü Villeneuve için önemli olan kısım burası değil, kendisi farklı bir noktaya parmak basacak. Filmde Sapir-Whorf hipotezinden bahsediliyor, bu hipoteze göre sözcükler dünyayı nasıl algıladığımızı belirler. Her dilin kendi içinde farklı bir mantığı ve algılama biçimi vardır (ekşisözlük). Dr. Banks, Heptapod dilini çözdükçe var olan algısı tamamen değişime uğruyor, kendisini tanımadığı küçük bir kızın hayalinde görüyor fakat bunları rüya olarak yorumladığı için pek önemsemiyor. Dr. Banks, yedi ayaklıların dilini çözmeye çalışırken diğer ülkeler ile olan bilgi alış verişleri kesintiye uğruyor ve en son edindikleri bilgiye göre Çinli dil bilimciler yedi ayaklıların gezegeni ziyaret etme amaçlarını çözmüş durumdalar. Silah teklifi. Bunun üzerine Çin, yedi ayaklılara karşı savaş ilan ediyor ve var olan ordusunu orada bulunan uzay aracına zarar verme amacıyla o bölgeye yönlendiriyor. Bu sırada Dr. Banks; ordunun, diğer ülkelerin tutumuna karşı Montana bölgesinde bulunan uzay aracının misilleme yapması durumunda hazırlıksız yakalanmamak için görevi iptal edip ayrılmaları gerektiği kararına uymayıp yedi ayaklılar ile son kez iletişime geçmeye çalışıyor ve başarıyor. Yedi ayaklıların diline hakim olan Dr. Banks uzay aracına gidip yaptığı görüşme sonucunda; silah teklifinin aslında yedi ayaklıların dillerinin olduğunun ve yedi ayaklıların üç bin yıl sonra insanlığın yardımına ihtiyacı olacağından onlara bu dili öğretme amacıyla geldikleri bilgisini elde ediyor. Dr. Banks, yedi ayaklıların döngüsel dillerinin zaman algısını değiştirdiği fark ediyor. Bizim kullandığımız dilde zaman; doğrusal, başı ve sonu var fakat yedi ayaklıların dillerinde zaman olduğu gibi işleniyor. Zaman, başı veya sonu olmayan, kendi içinde bükülebilen, uzayıp kısayabilen bir yapıdadır. Dr. Banks, yedi ayaklıların dillerini çözmeye çalışırken rüya olarak yorumladığı her şeyin aslında doğrusal düşünceden çıktığı için kendi hayatının gelecekten birer kesitleri olduğunu anlıyoruz. Bu noktada filmin bizlere vermek istediği mesaj olan, dilin en güçlü silah olduğunu anlıyoruz. Filmin sonunda Dr. Banks’in yedi ayaklıların dillerini insanlara öğreten çalışmalarda yer aldığını görüyoruz. Ve olaylar açıklığa kavuştuğunda Dr. Banks herkesi fazlasıyla düşündüren bir soru soruyor, “Eğer hayatınızı baştan sona her şeyi ile biliyor olsaydınız, bazı şeyleri değiştirir miydiniz?”

Filmin müzikleri Jóhann Jóhannsson tarafından yapılmış. Film müzikleri o kadar yerinde ve etkileyici ki o atmosfere girmekte kesinlikle bir zorluk yaşamadım. Bunun dışında ayrıca belirtmek istiyorum, filmin başında benim fazlasıyla sevdiğim Max Richter’ın bir eserinin çalınması daha en başından filme karşı olan yaklaşımımı değiştirdi. O an çok etkileyici bir film olacağını sezdim. Arrival, izlediğim her saniyesinden haz aldığım nadir filmlerden biri olmayı başardı. İnsanları düşündürmenin, yorumlamaya zorlamanın, sorgulatmanın pek zor olduğu bu dönemde bunu başarabiliyor olmasıyla kesinlikle adından söz edilenden de çok söz edilmesi gereken bir film. Dünya dışından olanlar ile ilk temasımızı böylesine gerçekçi bir biçimde işliyor olması bazı insanları bunaltsa da benim beğenimi fazlasıyla kazandı. Bu filmi kesinlikle herkese öneriyorum ve tekrar uyarıyorum garip silahlar ve işgal altındaki bir gezegen yok, bambaşka bir bilim kurgu var. Sizlere Max Richter’ın film başında kullanılan eseri ile veda ediyorum.

Arrival IMDb sayfası

Arrival fragmanı

Yazan: Doğuş Kaçmaz