Plüton Güneş Sistemi’nin sonunda yer alan cüce bir gezegen. O kadar uzakta ki Hubble Uzay Teleskopu (Hubble Space Telescope) bile onu görüntülemekte zorlanıyor. Hubble’dan alınan bulanık görüntülere rağmen hala Plüton çok ilgi çekiyor.
Southwest Araştırma Enstitüsü’nden (Southwest Research Institute) Marc Buie liderliğindeki araştırma ekibi, Hubble’ın şu ana çektiği en iyi fotoğraflarını yayınladı.
Plüton’un en iyi fotoğrafları.
Telif Hakkı: NASA/ESA/SWRI
Alınan bilgi, koyu sarımtırak renkli buz dünyanın büyük aktivite içinde olduğunu ortaya koyuyor. Buie, Hubble Uzay Teleskopu’nun 1994 ve 2003 yıllarında çektiği Plüton fotoğraflarını karşılaştırarak zamanla Plüton’daki kuzey yarımkürenin parladığını ve güney yarımkürenin de sönükleştiğini gösteriyor. Yeryüzünde bulunan gözlemler de Plüton atmosferinin aynı zaman zarfında kütlece iki katına çıktığını belirtiyor. Ama hiç kimse bu sarımtırak renkli lekelerin neden oluştuğunu anlayamıyor.
Cüce gezegen sorumlusu Mike Brown şöyle diyor: “Gerçekten şaşırtıcı. Şu anda bu konuda sadece tahminde bulunabiliriz. Bu görüntüler şu ana kadar aldığımız en iyi görüntüler olmasına rağmen maalesef tüm sorularımıza cevap veremiyor.”
Plüton’un atmosferine ne oluyor?
Araştırmacıların düşündüğüne göre, Plüton’un atmosferi donup yere yapışabiliyor. (Eğer Dünya’da bu olay gerçekleşseydi 9 metrelik bir tabaka oluşurdu.) Plüton’da bu olay gerçekleşirken tüm atmosferi sadece donmuş metandan ve nitrojenden oluşuyor.
“1980’lerin ortasından, Plüton’un kuzey yarımküresi 100 yıl boyunca Güneş’ten uzak kalmıştı. Bu da maddelerin donmasını sağlamış. Ama şimdi kuzey yarımküre Güneş ışığını almaya başladı. Hubble’ın aldığı görüntülere göre de gittikçe daha da parlaklaşmaya başladı.”
Sanatçının gözünden Plüton.
Telif Hakkı: ESO/L. Calçada
Plüton’un fazlaca acayiplik değerine (1) göre, atmosferi de değişiyor olabilir. 1980’lerin sonlarına doğru, Plüton, Güneş’e en yakın konumdaydı (yaklaşık 4 milyar kilometre) ve ısınmaya başladı. Şu anda Plüton’un sıcaklığının -231oC olduğu düşünülüyor. Bu sıcaklıkta yüzeyde biriken donmuş gazların süblimleşmesi için yeterli.
Brown’un konu hakkındaki görüşü şöyle: “Plüton, hayatımızda görebileceğimiz en iyi atmosfere sahip şu anda.”
Koyu sarımtırak lekelerin sırrı ne?
Araştırmacılar, bu lekelerin ilkel organik maddelerden oluştuğunu düşünüyor.
“Plüton’da metan olduğunu biliyoruz. Ve olayın şöyle olduğunu düşüyoruz. Metan Güneş ışığına maruz kaldığı zaman kimyasal bileşenlerine yani hidrokarbonlarına ayrılıyor. Milyonlarca yıl boyunca, bu olay yüzeyde bu lekelerin oluşmasını sağladı. Bu lekeler de koyu renkli olduklarından daha fazla ışık emdi ve metanın ayrışması olayını hızlandırarak büyüdü.
“Şimdi Plüton tekrar Güneş’ten uzaklaşmaya başladı. Tekrar soğuyacak ve atmosferi donacak. Aslında bu olayın şu anda başlamış olması gerekiyordu ama görünüşe göre daha başlamadı. Bu da olayın esrarengizliğini arttırıyor.”
NASA’nın New Horizons Uzay Aracı, Plüton’u araştırmak için yolda. Araç, Dünya’da atıldığı 2006 Ocak’tan beri yolda ve Plüton’a ulaşması 2015 Temmuz’unda olacak. Bu olayın atmosferinin tamamen donmadan gerçekleşmesi bekleniyor.
“New Horizons Uzay Aracı, Plüton’un tüm aydınlık yüzeyini haritalandırması bekleniyor. Ve Plüton’a yakın geçişlerinde çok detaylı çekimler yapabilecek. Hatta neredeyse 50 – 100 metre öteden çekilmiş gibi.”
“Bu da bizim merak ettiğimiz konularda daha fazla araştırma yapmamızı sağlayacak. Mesela, Hubble’dan gelen görüntülere göre Plüton’un ekvatoru yakınlarında parlak bir leke var. Bu lekenin hemen sol tarafında ise koyu sarımtırak lekeler var. Bu tezatlığın nedenini araştırmak istiyoruz. Bu araştırma, Plüton’un bize gösterebileceği özellikleri gözler önüne serecektir.”
“Hepimiz biliyoruz ki Plüton’da bizi bekleyen bir sürü sürpriz var.”
Notlar:
- Acayipliklik değeri, bir elipsin baskınlığını gösteren değerdir. Bu değer ne kadar büyük olursa elips de o kadar bir taraftan basık olur. Çemberin acaypilik değeri ise 0’dır.
İlgili Bağlantılar:
- New Horizons (New Horizons Uzay Aracı’nın sayfası)
- Plüton Artık Plütonid (Plüton’un cüce gezegen olması hakkında bilgi)
- Plüton’un Gezegenlikten Çıkarıldı (Plüton’un gezegenlikten çıkartılması hakkında bilgi)
Kaynak : Science@NASA