Avrupa Uzay Dairesi, (European Space Agency – ESA) 14 Mayıs 2009 tarihinde Herschel Uzay Gözlemevi’ni (Herschel Space Observatory) ve Planck Araştırma Aracı’nı (Planck Surveyor) uzun bir görev yapmak üzere başarıyla uzaya fırlattı. Herschel Uzay Gözlemevi, uzak kızılötesi gözlemlerle yıldız ve gökada doğumları hakkında bilgi toplayarak gökbilimcilere yardım edecek. Planck Araştırma Aracı ise Büyük Patlama’dan (Big Bang) 380.000 yıl sonra yayılan mikrodalgaları kullanarak uzayı haritalandıracak ve evrenin kaynağı hakkında bilgi toplayacak.
14 Mayıs 2009 tarihinde TSİ 16.09’da Fransız Guyanası’ndan fırlatılan Herschel Uzay Gözlemevi’ni ve Planck Araştırma Aracı’nı taşıyan Ariane 5 roketi.
Telif Hakkı: ESA / S. Corvaja
Şu ana kadar en büyük uzay teleskopu olan Herschel Uzay Gözlemevi, uzak kızılötesi ışınları tespit edebilecek şekilde tasarlandı. Mutlak sıcaklıktan (-273oC) 5 ve 50oC üstündeki sıcaklık yayılımlarını farkedebilen Herschel Uzay Gözlemevi’nin cihazları, tayfda görünür ışığın oldukça uzağında bulunan mikrodalgalara yakın olan ve şu ana kadar üzerinde en az çalışılmış 55 ile 670 mikron dalgaboyunda çalışacak.
Bu az çalışılmanın nedeni ise su buharı. Atmosferde bulunan su buharı hem tayfın bu kısımdaki ışıkları engelliyor hem de yansıtıyor.
Herschel Uzay Gözlemevi, evrende gazların ve tozların arasında Samanyolu’nda oluşan yıldızları gözlemleyecek. Bu uzak kızılötesi gözlemler astrofizikçilere yıldız oluşumunun erken evreleri hakkında bilgi toplayacak.
Sanatçının gözünden fırlatmadan yarım saat sonra Herschel Uzay Gözlemevi’nin (sol) roketin üst kısmından ayrılması.
Telif Hakkı: ESA / D. Ducros
Herschel Uzay Gözlemevi, 3.5 metrelik ayna çapıyla şu ana kadarki en büyük teleskoba sahip. (Hubble Uzay Teleskopu’nun çapı 2.4 metre.) Dalgaboyunun artmasıyla enerji azaldığından düşük dalgaboylarında cisimleri net gözlemleyebilmek için geniş bir aynaya ihtiyaç var. Yalnız, bu büyüklükte bir aynanın yaratacağı bir takım sorunlar var. Soğutmak için sıvı helyum gibi süper soğuk sıvılar gerekecek. Herschel Uzay Gözlemevi’nin 3.5 yılda sadece soğutmak için kullanacağı sıvı helyum miktarı 2300 litre.
Herschel Uzay Gözlemevi, Dünya’nın, Ay ile arasındaki mesafenin dört kat uzağında bulunacak. Bu bölgede, güneş kalkanına rağmen sıcaklığın mutlak sıcaklığın 80o (-193oC) üstünde olan koşullarda çalışabilmesi için soğutulması lazım. Yoksa bu sıcaklıkta aracın kendisi, sorun yaşatabilecek bazı kızılötesi ışınlar yayabilir.
Planck Araştırma Aracı ise, evrenin şu ana kadarki en doğru mikrodalga haritasını çıkaracak. Asıl görevi ise; evren Büyük Patlama’dan sonra 380.000 yaşındayken 3000oC sıcaklıktaki evreni dolduran gazın yaydığı kozmik mikrodalga arkaplan ışınımını (cosmic microwave background – CMB) ölçmek.
Sanatçının gözünden Herschel Uzay Gözlemevi ayrıldıktan birkaç dakika sonra ayrılan Planck Araştırma Aracı (sağ).
Telif Hakkı: ESA / D. Ducros
Bu radyasyonun sıcaklığı noktadan noktaya göre değiştiği için ilk 380000 yılda gökcisimlerinin devasa akustik dalgaları tarafından sıkıştırıldığı ve genişletildiği düşünülüyor. Yoğunluktaki sıçramalara ve değişik ölçekteki değişik yoğunluklara bakılarak evrenin başlangıcı sırasındaki koşullar ve birleşim hakkında kesin bilgilere ulaşabilir.
Planck Araştırma Aracı, evrendeki kozmik mikrodalga yayılımını haritalandıracak. 1 tam küreyi taraması yaklaşık 6 ayını alacak.
Planck Araştırma Aracı, kendisinden önce gönderilen NASA yapımı Wilkinson Mikrodalga Anizotropi Aracı’ndan (Wilkinson Microwave Anisotropy Probe – WMAP) 10 kat daha hassas.
İlgili Bağlantılar:
- Herschel (Herschel Uzay Gözlemevi’nin sitesi)
- Planck (Planck Araştırma Aracı’nın sitesi)
- Animasyon (Herschel Uzay Gözlemevi’nin izleyeceği yol)
- WMAP (Wilkinson Mikrodalga Anizotropi Aracı’nın sitesi)
Kaynak: Sky&Telescope