gokyuzu.org

Yine, Yeni, Yeniden: gokyuzu.org

4 Mart 2001, bugünden tam tamına 24 sene önce, Amatör Astronomi Topluluğu tarafından yürütülmekte olan Gökyüzü dergisinin teknolojinin ilerleyişi ile birlikte dijitalleşmesi gerektiği öngörülmüş, bu yolda önemli bir adım olan gokyuzu.org alan adı Sinan Kaan Yerli tarafından topluluk bünyesine kazandırılmıştı.

Sitenin aktif olarak kullanılmaya başlanması ise o kadar çabuk olmayacaktı. Faaliyete geçmesi için bir süre beklemesi gereken web sitemiz 2004 yılında ziyaretçilere açıldı.

(https://web.archive.org üzerinden ulaşılabilen en eski gokyuzu.org görüntüsü.)

Dönemin web sitesinde en güncel gökyüzü haberleri, gelecek ay gökyüzünün nasıl olacağı gibi bir amatör astronomun merakını besleyecek ve işine yarayacak içerikler bulunmaktaydı.

Astrofotoğrafçılık tarafında ise topluluk üyelerimiz tarafından çekilen ve ziyaretçilerimizin bize ulaştırdığı fotoğrafların yanı sıra. Nasa APOD’un gediklisi daimi üyemiz Tunç Tezel için ayrı bir sayfa bulunmaktaydı.

Şimdilerde onlarsız bir günümüzün geçmediği sosyal medyaların bu dönemlerde aktif olarak kullanılmadığı da düşünülürse Amatör Astronomi Topluluğu’nun yaptığı etkinliklerin duyurulması için gokyuzu.org’un son derece önemli olduğunu da belirtmek gerek.

Takvimler Nisan 2010’a yaklaşırken gokyuzu.org’u çok ciddi bir değişim bekliyordu.

Yepyeni tasarımıyla zamanın ruhunu yakalayan -hatta ötesine geçen- gokyuzu.org’un dark side’a geçtiğini söylemek yanlış olmaz.

Bu değişimin ardından yıllar boyunca yüzlerce etkinliğin duyurulduğu ve yüzlerce gökyüzü haberinin paylaşıldığı web sitemizi bir değişim daha bekliyordu. Başlıkta gördüğünüz “yeniden” kelimesi de gokyuzu.org’un sürekli kendini yenileyerek küllerinden doğmasını dile getiriyor aslında.

Takvimlerimiz Ekim 2016’yı gösterirken gokyuzu.org’da görselin de ötesinde köklü değişiklikler yaşandı. Bunlardan en önemlisi ise web sitemizin içerik üretme ve düzenleme konusunda bizlere kolaylık sağlayacak WordPress’e taşınmasıydı. (Fun Fact: dönemin gokyuzu.org tasarımcısı ve evrimagaci.org tasarımcısı aynı kişidir)

(Taşınmasının ardından arkaplan görseli olarak seçilen “Tabby’nin Yıldızı” günümüzde de arkaplan olarak kullanılıyor.)

Uzunca bir süre daha bu modern görünümü ile varlığını sürdüren web sitemiz, teknik aksaklıklar nedeniyle 2020’den bu yana kullanılamıyordu.
Ancak bu yazıyı okuduğunuza göre tahmin ediyorsunuzdur ki bir şeyler olmuş ve gokyuzu.org tekrar kullanıma açılmış.

Peki nasıl?

Öncelikle bu sürecin hiç de kolay olmadığını söylemem gerekiyor.

En başta sadece bir gaz ve toz bulutu yer alıyordu.

Zamanla ve daha önce elini wordpress’e sürmemiş bir üyenin yoğun emekleriyle iki hafta içerisinde sıfırdan şu an gördüğünüz tasarımına kavuştu.

Zor gibi gözükse bile asıl sıkıntılı olan kısım bu değildi.

Geçmişte yazılan bütün yazılar sitenin arşivinde tabii ki yer almalıydı.

Bu yüzden önce sitenin yedeklenmiş eski verilerine ulaşmayı denesek bile Raid5 ile korunması gereken veriler kurtarılamaz biçimde mahvolmuştu.

Madem durum buydu o zaman kollarımızı sıvayım işe bürünmemiz gerekti.

Önce Kaybolan tüm yazıları bulmamız gerekiyordu. Bunun için biçilmiş kaftan webarchive olmasa asla bunu başaramazdık.

WebArchive üzerinden tüm yazıların bir listesini çıkardık ve elimizde 860 satırlık bir tablo oluştu.

860 farklı yazının her biri WebArchive’de yer alıyordu ancak görselleri yedeklenmemişti.

Bu noktada kolları sıvayıp işe koyulduk. Her bir yazının içeriğinden yola çıkarak doğru görselleri bulmamız gerekiyordu. Bu işlemin tamamı bir iki kişi için fazla yük olacaktı ki aşağıdaki listede görebileceğiniz üyelerimiz imdadımıza yetişti.

  • Çınar Şahin
  • Arda Anbarcıoğlu
  • Müge Ancaza
  • Bade Soylu
  • Metin Rıfat Aksu
  • Deniz Kahveci
  • Özgür Yılmaz Bulut
  • Aysu Keseroğlu
  • Taha Keleş

Yoğun emekler, bol bol zaman ve google meet üzerinden sohbet ederken yaptığımız çalışmalar meyvesini verdi ve neredeyse bütün yazılar için gerekli işlemleri tamamladık.

Anlatımı Gecikmiş bir Perseid Göktaşı Yağmuru Hikayesi

Parsekler mesafe ötede başlayan seyahatim henüz nihayete ermiş, kutsal topraklara muvaffakiyetle teşrif etmiştim. Lakin beklediğim üzere oda mühürlü idi. Takribi olarak ışığın uzayda 5.4×10⁸ kilometre mesafe kat ettiği müddet bekledikten sonra Aysu Hanımefendi geldi. Odanın kilidini çözmesinin ardından kendisiyle kısa bir hasbihal ettik. Hasbihalimizin esas mevzularından biri üstat Isaac Asimov’un kaleminden meydana gelmiş Vakıf (Foundation) serisi idi. Üstadın eserlerindeki fevkalade bilinç kullanımına hayretlerimizi dile getirmeden edemedik. Henüz okumamış olanlar için ziyadesiyle tavsiye etmekteyiz. Karşılıklı olarak bu esere methiyeler düzmemizin akabinde usulca öteki dostlarımız da odaya teşrif etmeye başladı. Gün batımının yaklaşık 20 dakika ardından Mert bir beyefendi “Günaydın!” nidası eşliğinde odaya vasıl oldu. Kendisinin bu davranışı kimse tarafından yadsınmadı zira alem bilir ki astronomun günü Güneş battıktan sonra başlar.

Her bir üyenin teşrifinin ardından gerekli edevatlar alınarak fizik yapısı terk olundu ve doğruca birkaç üyenin şahsi bineklerine dağılındı. Mümkün mesafeyi kat etmemizin ardından yola yayan devam etmemiz şart oldu. Karanlık patika boyu uzanan ağaçların arasında aheste ancak güvenle hareketimiz esnasında bizimle aynı emel üzere orada bulunduğunu tahmin ettiğim birtakım çift yaşamlıyla karşılaştık. Kendilerini teşhis etmemize olanak sağlayan kafa kandillerimizi almayı ihmal etmememiz pek güzel olmuştu. Birazdan gözlem noktası olacak konuma varmamızdan hemen önce günün ilk göktaşı ufukta yerini aldı. En başta yürümekte olan birkaç dostumuz haricinde hemen herkes bu güzel ve parlak göktaşını görme şerefine nail oldu. Az önce gözlem noktası olarak belirttiğim yere varmıştık. Burası yeterince geniş ve düz, gölet manzaralı hoş bir mekân idi. Ancak önderlerimizin burayı gözlem noktası olarak belirlemesinde başat etken ise henüz uzakta olmamıza rağmen içimizi ürperten köpek ulumaları idi.

Gerekli tedbirleri almamızın ardından sere serpe uzanıp göğü seyre durduk. Mert Beyefendi yerleşmemizin hemen ardından demin bulduğu bir oyundan bahsetti: Belirlenmiş bir kişi sanki göktaşının görüneceği zamanı biliyormuşçasına istediği miktar saniye geriye sayar ve doğru zamanlamayı tutturabilirse ve tam saymayı bitirdiği anda göktaşı geçerse mükafatlandırılabilir(?). Siz deyin 4 ben diyeyim 5 saat zaman zaman Ercan Beyefendinin disk jokeyliği performansı eşliğinde zaman zaman eskilerden hikayeler dinleyerek, bazen de Mert Beyefendinin bulduğu oyun üzerine geri sayım yaparak geçirdik. Bu süre içerisinde göz birliğiyle takribi yirmi adet göktaşı gözlemleyebildiğimizi söyleyebilirim. Ancak bunlardan hiçbirisi geri sayım oyunuyla tahmin edilemedi.

30. yılında ODTÜ Amatör Astronomi Topluluğu

Halley Kuyrukluyıldızı yaklaşıyordu. Tüm Dünya’daki gökyüzü severler bu heyecana kapılmış ve 76 yılda bir geçen bu kuyrukluyıldızı görmek için sabırsızlanmaktaydı. Peki ya Türkiye’de yaşayan meraklı insanlar?

ODTÜ Amatör Astronomi Topluluğu’nun ilk fotoğrafı, Kasım 1986. Kurucu üyeler, dönemin ODTÜ Kültür İşleri Müdürü (soldan ikinci), topluluğun ilk akademik danışmanı Osman Demircan (soldan üçüncü) ile birlikte.

ODTÜ’de farklı bölümlerde okuyan bir grup hevesli genç harekete geçti. Ellerindeki ve okulun kütüphanesindeki kitapları kurcalayarak hem bilgi edinip, hem de bu dünyaca ünlü fenomeni yakalamak için çaba harcadılar. Yaptıkları ve daha sonra tarihe 1. Ulusal Gökyüzü Gözlem Şenliği olarak geçecek olan etkinlik sonrasında, gökyüzüne meraklı bu bir grup üniversite öğrencisinin aralarındaki bağın nereye varacağı belli olmuştu. Sonraki yıllarda da çalışmalarını sürdürebilmek için bir topluluk kurmaya karar verdiler: ODTÜ Amatör Astronomi Topluluğu.

Fizik Bölümü’nde kendilerine destek olacak hocaları aramaya başladı. Şimdilerde tecrübeyle dolu ak saçlara sahip, Çanakkale Üniversitesi’nden yakın zamanlarda emekli olmuş öğretim görevlisi Prof. Dr. Osman Demircan, o dönemde akademik kariyerine yeni başlamış bir akademisyendi ve topluluğun kaderini değiştirecek dilekçeyi yazdı. ODTÜ Amatör Astronomi Topluluğu, kurulması için gereken akademik desteği almış, ODTÜ tarafından şu anda fizik bölümü kantini olarak kullanılan kulübe, topluluğa tahsis edilmişti. Türkiye’nin ilk Amatör Astronomi Topluluğu bu şekilde kurulmuş oldu.

Yıllar boyunca ODTÜ-AAT, bünyesinden yüze yakın bilim yazarı, biliminsanı, gökyüzü fotoğrafçısı ve yüzlerce öğretmen çıkardı. ODTÜ Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sinan Kaan Yerli, Kanada’da bulunan British Colombia Üniversitesi Profesörü Bülent Uyanıker, uzun yıllar Bilim ve Teknik dergisinde yazılar yazmış, şu anda Bilim Çocuk dergisi editörlüğünü yapan Alp Akoğlu ve NASA tarafından yapılan yarışmalarda onlarca defa ödül almış, şu anda gökyüzü fotoğrafçılığı konusunda en önemli kurum olan “The World At Night (TWAN)” grubunda fotoğrafçı olan Tunç Tezel, topluluk içinde aktif olarak bulunup, sonrasında topluluk içinde harcadıkları vakit sayesinde önemli yerlere gelmiş eski üyelerimizden yalnızca birkaçıdır. Bu isimler haricinde, dönemin Türkiye Astrofizik camiasından Prof. Dr. Mehmet Ali Alpar, Prof. Dr. İbrahim Küçük gibi isimler de topluluğa uzunca yıllar akademik danışmanlık yapmıştır.

ODTÜ-AAT üyelerinin eksik gördüğü bir nokta daha vardı. 90’lara doğru Türkiye’de astronomi ve astrofizik alanında yayın yapan hiçbir dergi bulunmamaktaydı. Bilim ve Teknik genel kapsamıyla bu eksiği kimi zaman gidermeye yetmekteydi, ancak, o dönemin ODTÜ’lü yıldız çocukları (bizler, topluluk üyeleri olarak kendimize “yıldız çocuğu” demekteyiz), Türk Astronomi Derneği (TAD) ile bir araya gelip, darbe yıllarının ardından uzunca süredir çıkarılmayan Gökyüzü Bülteni dergisini yeniden hayata getirmeyi amaçladılar. ODTÜ’nün karmaşık bürokrasisi ile yaşanan birtakım sıkıntıların ardından, basılı yayın olarak Gökyüzü ortaya çıktı. Dergi 10 yıl kadar bir süre boyunca tümüyle ODTÜ-AAT tarafından yazılıp tasarlanıp basıldı. Şimdilerde Gökyüzü Bülteni’ne, elektronik dergi olarak ücretsiz bir şekilde TAD web adresinden ulaşılabilir. ODTÜ-AAT, hâlâ yazıların bir kısmını hazırlamaya devam etmektedir.

İnternet çağına girildiğinde, astronomi alanında Türkçe yayın yapan ilk web adreslerinden biri olan gokyuzu.org, o dönemin yıldız çocuklarınca alındı. Yıllardır basılı yayınlar ile sempozyumlar, dersler ile elinden geldiğince çaba harcayan topluluk, sonradan zaman içerisinde astronomi camiasının bir yıllığı haline gelecek olan bu web adresini değerlendirmeye başladı. Günümüzde Türkiye’de astronomi ile ilgili en çok tıklanan üçüncü web adresi, şimdiki yıldız çocukları bizler tarafından güncel tutulmaya devam etmektedir.

ODTÜ-AAT’nin organize ettiği Astronomi Haftası etkinliklerinin üçüncüsünün organizasyon komitesi. Sonraları bu etkinlik, ODTÜ’nün ders yükünün arttırılmasıyla paralel olarak “Astronomi Günleri” ve son olarak “Astronomi Günü” haline geldi.

Topluluğun şu anki ekibi olarak bizler, bu büyük mirasa yaraşır bir topluluğu sürdürmeye çalışıyoruz; okullara, seminerlere, gözlemlere gidiyoruz; internette bilimle ilgili her alanda insanlara destek olmaya çalışıyor, yazılar yazıyoruz. Geçtiğimiz yıl Şubat ayında ODTÜ’de gerçekleştirilen Ulusal Astronomi Kongresi’nde topluluğumuz organizasyon komitesini oluşturdu. Sonrasında yapılan Ulusal Astronomi Öğretmenleri Semineri organizasyon ekibinde yer aldık. Bu sene Eylül ayında Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde yapılacak olan Ulusal Astronomi Kongresi’nde, önceki emeklerimizden ötürü yeniden organizasyon komitesinde bulunuyoruz. En son ise 12 Mart Cumartesi Günü, topluluğumuzun kuruluşunun 30. yılını kutlamak amacıyla bir sempozyum gerçekleştirdik. Gerçekleştirilen bu sempozyumun ardından da, daimi üyelerimiz (topluluğumuzun eski üyeleri kendilerini bu şekilde tanımlamaktadır) ile hep beraber bir kokteyl verdik. 30 yılın çeşitli dönemlerinde topluluğun idaresinden sorumlu kişiler bir araya geldi, hasret giderdi, kimi zaman duygusal anlar yaşandı.

Yıldızlı bir gökyüzünün altında, kimi zaman gözyaşlarıyla kimi zaman kahkahalarla, tüm zorluklara rağmen ODTÜ-AAT, Türkiye astronomi camiasının amiral gemilerinden birini oluşturmaya devam etmekte. Tek gayemiz olan, Türkiye’de bilimin, astronominin ilerlemesini elimizden geldiğince savunuyoruz. Umarız ki, Türkiye’deki her bireyin huzur içinde göğe bakabildiği huzur dolu zamanlarda, insanlara daha fazla bilgi verebilme olanağı bulabiliriz. Yıldızınız bol olsun!

ODTÜ Amatör Astronomi Topluluğu olarak saygılarımızla,

Topluluk yıldız çocukları adına:
Özgür Can Özüdoğru
Yönetim Kurulu Başkanı

Daha fazla bilgi için:

– 30 yılda birikmiş fotoğraflardan oluşan “Bir Zamanlar AAT Fotoğraf Albümü