Gökyüzü Haberleri

Genel Bilgi: Karadelikler, yıldızlar yakıtlarını tüketip öldükten sonra ortaya çıkan gök cisimlerinden  biridir. Ölen yıldızın kütlesine bağlı olarak yıldızdan geriye nötron yıldızı, karadelik, beyaz cüce veya kahverengi cüce gibi gök cisimleri kalabilir. Eğer yıldızın kütlesi Güneş’in kütlesinden 3 kat fazlaysa bu yıldız kendi içine çöker ve ortaya çok büyük yoğunlukta bir gök cismi yani karadelik çıkar. Karadelikler o kadar yoğundurlarki karadeliklerin çekim kuvvetinden ışık bile kurtulamaz. Bu nedenle karadelikler gökyüzünün görülemeyen gök cisimleridir.  Haber: Chandra X-ışını gözlemevinde görev yapan astronomlar şimdiye kadar bulunmuş en büyük kütleli karadeliği keşfettiler.

M33 X-7 (Chandra X-ışını Gözlemevi)

NASA’nın Chandra X-ışını Gözlemevi ve Gemini teleskopuyla gözlem yapan astronomlar sıradışı bir karadelik buldular. Genellikle bir yıldızın çökmesi ile oluşan karadelikler 3 güneş kütlesinden 15 güneş kütlesine kadar olabiliyor. Bizim gökadamıza yakın bir konumda yer alan ve yaklaşık 3 milyon ışık yılı uzaklıktaki M 33 gökadasının içinde bulunan bu karadelik ise yaklaşık 15.7 güneş kütlesinde. M33 X7 yanındaki yıldızın etrafındaki dönüşünü 3,5 günde tamamlıyor. Astronomlar karadelik yıldızın arkasına girdiğinde karadeliğin çevresinin yaydığı X ışınlarının azalmasından yola çıkarak yörünge hesabı yapabiliyorlar. İki cismin yörüngesini belirledikten sonra ise karadeliğin ve yıldızın birbirlerine göre olan göreceli kütlelerini hesaplayabiliyorlar. Karadeliğin yanındaki yıldızın kütlesi güneşin kütlesinin 70 katı olarak hesaplanıyor. 15 güneş kütlesinden çok daha büyük kütleli olan karadelikler çok büyük kütleli karadelikler olarak adlandırılıyorlar ve genellikle gökadaların merkezlerinde yer alıyorlar. Bilim insanları Samanyolu gökadası’nın merkezinde de süper kütleli bir karadeliğin olduğunu belirtiyorlar.     Çeviri: ODTÜ AAT

Google Earth programının yeni sürümü artık uzaydaki gökcisimlerini de gösteriyor. 

Uzaydan çekilen yeryüzü fotoğraflarını görüntüleyebilmemizi sağlayan Google Earth programı Uzay Teleskopu Bilim Enstitüsü (STScI) ile ortak olarak yürütülen bir çalışma sonucu artık gökyüzündeki cisimleri de gösterebiliyor. Google Earth üzerinden tek bir tuşla gerçekleştirilebilen bu uygulama sayesinde takım yıldızları ve derin gökyüzü cisimlerini daha detaylı bir şekilde görüntülemek mümkün. Bununla birlikte derin gökyüzü cisimleri hakkında bilgi edinmek için Hubblesite’dan alınan bilgiler program içerisinde gösteriliyor.

Ay tutulması (Luc Viatour).

28 Ağustos Salı günü tam ay tutulması gerçekleşecek.

Tutulma, başta ABD, Kanada olmak üzere, Güney Amerika, Büyük Okyanus,doğu Asya ve   Avusralya’dan da izlenebilecek. Ancak ülkemiz bu tutulmayı izleyemeyecek. Tam tutulmaya geçiş anında, Ay, aniden parlak turuncudan koyu kırmızıya ve de koyu kahverengiye uzanan muhteşem renklere bürünecek. Tam tutulma, sadece dolunay olduğu zamanlar ve Ay’ın Dünya gölgesi içine girmesiyle oluşabiliyor. Tutulma kısmı olarak başlıyor ve Ayın bir tarafı yavaş yavaş kararıyor. Daha sonra Ay tamemen gölge konisinin içine girdiğinde tam tutulma oluşuyor.

Bir sonraki tam tutulma ise 21 Şubat 2008 tarihinde olacak ve Türkiye’den parçalı şekilde gözlemlenebilecek.

Mira’nın GALEX tarafından çekilen mor ötesi fotoğrafı.

İlk bakışta sanki bir kuyruklu yıldız gibi görünen bu gök cismi aslında Balina takımyıldızında bulunan ve değişken bir yıldız olan Mira yıldızı.

Mira bundan milyarlarca yıl önce Güneş’e benzeyen bir yıldızdı. Şu anda ise yakıtını bitirmek üzere olduğundan kırmızı dev haline geldi. Mira yavaş yavaş ömrünün sonuna yaklaşıyor ve bir kısım gazlarını arkasında bırakıyor. NASA’nın Galaxy Evolution Explorer (GALEX) uydusu tarafından çekilen bu fotoğrafta sanki Mira’nın kuyruğu gibi görünen bu kısım yıldızın saldığı gazlardan oluşuyor. Uydunun mor ötesi ışınları kullanarak çektiği bu fotoğrafta kuyruğun uzunluğu ise yaklaşık 13 ışık yılı, bir başka deyişle Güneş ile Plüton arasındaki ortalama mesafenin 20000 katı.

Mira evrende saniyede yaklaşık 130 km hızla ilerliyor. Bu hızlı ilerlemenin sonucu olarak ise yıldızın önündeki gaz katmanları sıkışmaya maruz kalıyor. Sıkışmadan dolayı ısınan gaz ise mor ötesi tayfta ışık yaymaya başlıyor. Daha sonra yıldızdan ayrılan bu gaz katmanları yıldızın arkasında kalarak kuyruk benzeri bu yapıyı oluşturuyorlar. Galaxy Evolution Explorer uydusu ise mor ötesi ışınma hassas kameraları sayesinde bu ışınımı tespit edebiliyor.

Balina takımyıldızındaki Mira şu anda çok sönük olduğu için çıplak gözle görülemiyor fakat parlaklığı Kasım ayının ortalarına doğru iyice artacağından gözle görülebilir hale gelecek. 

Bu seneki Perseid Göktaşı yağmuru 12 Ağustos Pazar akşamı maksimum seviyeye ulaşacak. Yaklaşık olarak her dakika iki göktaşı atmosfere girecek ve sürtünmeden dolayı yanarak gökyüzünde beyaz bir iz bırakacak.

Ay o saatlerde batmak üzere olduğundan göktaşı yağmuru sırasında gökyüzü tamamen karanlık olacak.

Uzmanlar, bu seneki Perseid göktaşı yağmurunun güzel ve yoğun geçeceği yönündeki tahminler yürütüyorlar. 

PERSEID GÖKTAŞI YAĞMURU

Temmuz ve Ağustos aylarında gözlemlenebilen ve en büyük yoğunluğa 11-12 Ağustos’ta ulaşan Perseidler, meteor yağmurları içerisinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Perseid meteor yağmurunu meydana getiren toz parçacıklarının kaynağı, Güneş etrafında bir turunu 130 yılda tamamlayan Swift-Tuttle kuyrukluyıldızının bıraktığı kalıntılardır. Dünya atmosferine ortalama 50 km/sn lik bir hızla giren bu parçacıklar yerden 100 km kadar yukarıda yanarak muhteşem bir ışık şöleni meydana getirirler.
Meteor yağmurlarını gece boyunca gözlemlerseniz, meteorların tamamının gökyüzünde aynı noktadan çıktığını farkedersiniz. Bu noktaya meteor yağmurunun “radyan noktası” denir. Örneğin Perseidler’in radyan noktası Perseus (Kahraman) takımyıldızı içerisinde kalmaktadır. Anlaşılacağı gibi; meteor yağmurları isimlerini radyan noktalarının yeraldığı takımyıldızdan almaktadırlar.
Perseid meteor yağmurunun maksimum yoğunluğa ulaşacağı 11-12 Ağustos gecelerinde saatte ortalama olarak 100 meteor gözlenebileceği tahmin edilmektedir. Ancak unutmamalıyız ki bu sayı, ancak en iyi gözlem şartlarında ulaşılabilecek olan sayıdır. Gözlem yapacağınız bölgede ışık kirliliği veya sis mevcut ise gözlemleyebildiğiniz meteor sayısı da bu kirliliğin yoğunluğuna göre azalacaktır.

Gözlemlerken:

Bir göktaşı yağmurunu gözlemlerken akan yıldızların (meteor) bazı özelliklerine dikkat ederek atmosfere giren parçacıklar hakkında fikir edinebiliriz. Örneğin bir meteor, atmosfere girdiğinde yanmasıyla oluşan ışığın rengi bize o meteoridin yapısında içerdiği maddeler konusunda bilgi verebilir. Bu renkler şöyledir: Turuncu-Sarı: Sodyum / Sarı: Demir / Mavi-Yeşil: Magnezyum / Mor: Kalsiyum / Kırmızı: Silikon. Ayrıca bu yanmanın parlaklığı ve süresi bize meteoridin büyüklüğü hakkında bir fikir verebilir.

27 Haziran’da Kızıl Gezegen Mars’ta gerçekleşen büyük fırtına, Güneş ışığını bloke ederek Mars’ta görev yapan roverları ve mars araştırmalarını zora soktu. Fırtınanın tam olarak büyüklüğü bilinmese de, binlerce mil genişliğinde olduğu tahmin ediliyor. Uzmanlar bu fırtınanın Mars gezginleri Spirit ve Opportunity için herhangi bir tehlike oluşturmayacağını söylese de, fırtınanın sebep olduğu tozun araçların güneş panellerini kaplamasından endişe ediyorlar. Cornell Üniversitesi’nden Steven Squyres (Mars Keşif Ekibinin Sorumlusu) fırtınayı 6 gündür izlediklerini ve tam büyüklüğünden emin olmasalar da bunun Mars’ta gördükleri en büyük fırtınalardan biri olduğunu söylüyor.

Orijinal yazı: https://www.space.com/ 4005-huge-dust-storm-breaks-mars.html