Gökyüzü Haberleri

2009 Dünya Gökbilim Yılı’nı güzel bir gök olayı ile kapatmış bulunmaktayız: Ay’ın ısırılması ile. 

M. Raşid Tuğral Canon EOS 400D+Celestron 5″ Teleskop

Eski Çinliler tutulmaların efsanevi ejderha tarafından Ay’ın veya Güneş’in ısırılmasıyla gerçekleştrildiğine inanırlarmış. Bugün Çincede hala tutulma “şi” yani ısırmak olarak geçmektedir.

Parçalı Ay Tutulması Ay’ın Dünya’nın tam gölge konisine tamamen girememesi sonucu oluşur. Bu yüzden Ay’ın bir kısmı karanlıktır. Ay’ın yörünge düzlemi Dünya’nın yörünge düzlemi ile 5^o bir açı yaptığından dolayı her Ay Tutulması tam gerçekleşmez. Eğer bu eğiklik olmasaydı her ay bir tam Ay Tutulması ve bir de Güneş Tutulması görecektik.

2009 Dünya Gökbilim Yılı’nı güzel bir kapanışla kapatıyoruz. Yılın son günü%10’luk parçalı bir Ay tutulması var.

Sabahattin Bilsel, Orion ED80+Nikon D70 1/60sn

Tutulma 20:52’de Ay’ın Dünya’nın tam gölge konisine girmesiyle başlayacak. Aslında daha önce Ay yarım gölge konisine girecek fakat bu çıplak gözle gözlenemeyecek. 21:24’te tutulma ortasında Ay’ın %10’luk bir ksımı kararmış olacak. Tutulma 21:54’te Ay’ın tam gölge konisinden çıkmasıyla sona erecek.

Şu anki Güneş Döngüsü 24, yeni lekesi 1035 ile kendini gösterdi. Şu anda Leke 1035 Dünya’nın yaklaşık 7 katı. Güneş araştırmacıları, bu lekenin 2009’un en büyük lekesi olacağını düşünüyorlar. Aslında 2009 yılında bu lekeyle yarışabilecek potansiyeline sahip bir leke de yoktu. Yılın 259 günü lekesiz geçti.  

Bunun dışında Güneş’te başka aktiviteler de var. 14 Aralık 2009 tarihinde TSİ 03.20’de leke’nin etrafından Dünya’ya doğru atılan C-14 sınıfı taçsal kütle atımı 18 Aralık 2009 cuma günü yüksek enlemlerde kutup ışıklarını yani auroraları oluşturacak.

14 Aralık 2009’da Güneş’ten atılan taçsal kütle atımı.

Telif Hakkı:  NASA / SoHO

Not: Leke için Güneş’e çıplak gözle bakmak çok tehlikeli.  Sakın denemeyin. Bunun için sitemizde hergün sağ tarafta yayınlanan Güneş fotoğraflarına bakabilirsiniz.

İlgili Bağlantılar:

• SoHO (Solar and Heliospheric Observatory – Güneş ve Güneş Atmosferi Gözlemevi)
• SpaceWeather (Günlük Güneş olaylarının yanısıra uzay havası hakkında bilgi veren site.)
• Kaynak: Universe Today

2009’un İkizler (Geminid) Göktaşı Yağmuru muhteşem bir görsel şölene dönüştü. İyimser gökbilimcilerin tahminilerine göre bu yılki göktaşı yağmurunun saatte 140 adet kayan yıldız seviyesine ulaşması bekleniyordu fakat Uluslararası Göktaşı Kuruluşu IMO’nun verilerine göre bu değer 180’i buldu. Ancak şehir ışıkları altında durum farklı.

M. Raşid Tuğral, Canon EOS 400D, ISO800

Geminidlerin zirveye ulaştığı gecenin hemen ardından 14-15 Aralık gecesi topluluk olarak havanın ağarmasına kadar gözlem yaptık. Gözlem için hava biraz bulutluydu fakat genel olarak açık sayılırdı. Toplamda 3-4 saat süren gözlemde gözleyebildiğimiz kayan yıldızların sayısı ise 20’nin altındaydı. Yaklaşık bir saat boyunca Kutup Yıldızı’nı aralıksız fotoğraflamamızla bir adet sönük bir geminid yakalamayı başardık. Yukarıdaki fotoğraf 250 adet 13s’lik pozların birleştirilmesiyle oluştu. Böylece toplamda 54dk’lık tek bir poz elde etmiş olduk.

Hazır olun. İkizler Göktaşı Yağmuru yolda. 13 ve 14 Aralık  2009 tarihlerinde maksimum seviyeye ulaşacak olan İkizler (Geminid) Göktaşı Yağmuru’nun Dünya’ya saatte 140’dan fazla göktaşı bırakması bekleniyor. O sırada ‘Yeni Ay’ evresinde olan Ay ise bu muhteşem görüntüyü bozamayacak.  Dünya, her yıl, aralık ayında “3200 Phaethon” adlı  eski bir kuyruklu yıldızın bıraktığı parçacıkların arasından geçtiği ve bu parçaçıklar atmosfere İkizler Takımyıldızı doğrultusunda girdiği için bu yağmura İkizler Göktaşı Yağmuru denmektedir. Yalnız, görülen her göktaşı Geminid olmayabilir. Eğer gördüğünüz göktaşının gökyüzünde doğrultusu İkizler Takımyıldızı’ının parlak 2 yıldızı Castor ve Pollux’a doğruysa muhtemelen bir Geminid gördünüz. Şimdiden bol şanslar…

13 Aralık 2009 Pazar günü 22:00’da Stellarium programı ile doğu ufkunun durumu.

Atlantis uzay mekiği bugün Tsi 16:44 sularında Kaliforniya’daki Kennedy uzay merkezine yumuşak bir iniş gerçekleştirdi. STS-129 görevi sırasında üç uzay yürüyüşü gerçekleştirildi.

Muhammed Raşid Tuğral, Canon EOS 400D, 15”, ISO800 

Atlantis, UUİ’den ayrıldıktan yaklaşık 7 saat sonra Türkiye semalarından geçti. ODTÜ-AAT olarak muhteşem ikiliyi gökyüzünde birlikte yakalamayı başardık. Yukarıdaki fotoğrafta parlak görünen çizgiyi UUİ, arkasından gelen sönük çizgiyi ise Atlantis uzay mekiği oluşturuyor.

Aşağıdaki fotoğraf da Atlantis’in UUİ’den ayrılmasının bir gün ardından  Muğla’dan çekildi. Sağdaki parlak çizgiyi UUİ, soldaki çizgiyi ise Atlantis uzay mekiği oluşturuyor.

Sinan Cate(AAT), Canon EOS 50D, 135″, ISO 800, F/4

Atlantis uzay mekiği Expedition 20 ve 21’in uçuş mühendisi Nicole Stott’u da getirdi. Nicole Stott UUİ’de 87 gün geçirdi. UUİ’nin kontrolünü ESA’lı astronot Frank De Winne devraldı. Frank De Winne’nin ve Expedition 21’den Roman Romanenko’nun 30 Aralık’ta Soyuz kapsülüyle Dünya’ya inmeleri planlanıyor. İniş yine canlı olarak NASA TV’den verilecek.

Gözlemciler, 17 Kasım 2009 gününü not etseler çok iyi olacak çünkü Leonidler o tarihte maksimuma ulaşıyor. Dünya, her yıl, periyodu 33 yıl olan Tempel – Tuttle Kuyrukluyıldızı’nın bıraktığı parçacıkların arasından kasım ortalarına doğru geçtiği için göktaşları Aslan (Leo) Takımyıldızı’ndan geliyormuş gibi görünüyor. (Parçacıklar Aslan Takımyıldızı doğrultusunda atmosfere giriyor.) Zaten Leonidler’e ismini veren de bu takımyıldız.  Bu yıl diğer yıllara oranla bu yağmur daha verimli gözlenecek çünkü o tarihte Ay yeni ay evresinde. Üstelik Asya’da görülmesi beklenen sayı da saatte 300. Ama görünen her göktaşı Leonid olmayabilir. Leonid olduğunu anlamak için saçılma noktasına bulmak gerekir.  Leonidler için saçılma noktası Aslan Takımyıldızı civarı. Eğer kayan yıldızların yani göktaşlarının doğrultusu Aslan Takımyıldızı’nda keşisirse Leonid Göktaşı Yağmuru’nu gözlemlemişsiniz demektir. Şimdiden iyi gözlemler…

18 Kasım 2009 Çarşamba günü 01:00’da Stellarium programı ile doğu ufkunun durumu.

Geçtiğimiz gün topluluğumuzun “atmosfer optiği” adlı bir semineri vardı. Seminerimizde gökyüzünde sıkça gerçekleşen atmosfer olaylarına geniş yer verildi. Bunların arasından gökyüzünde en sık gerçekleşeni ise 22o buz aylası. Bugün öğlen saatlerinde gökyüzünü seyredenler ise dün akşam “Atmosfer Optiği” seminerinde dinledikleri 22o buz aylasını uygulamalı olarak görme şansını yakaladılar. Bunlardan biri ise topluluk üyelerimizden Seda Oturak’tı. Fotoğraf: M. Raşid Tuğral, Canon EOS 400D 1/4000″ F/3.5 ISO-100

Seda bu güzel gökyüzü olayını, “Bugün çok şanslıyım, daha dün fotoğraflarda gördüğüm aylayı bugün canlı olarak görme fırsatını yakaladım” şeklinde anlatıyor. Tam bir halka şeklinde oluşan bu ayla gökyüzünde yaklaşık 1.5 saat kadar yer aldı ve daha sonra yavaşça gözden kayboldu. 22o buz aylası güneş ışınlarının havadaki buz kristalleri tarafından kırılmasıyla oluşur. Halk arasında pek bilinmemesine karşın buz aylalarına genelde gökkuşağından daha sık rastlanır. Ortlama olarak Avrupa’da iki günde bir gözlenen bu aylayı gözlemlemek için fotoğraftaki ince sirrus bulutlarının Güneş’in önüne geçmesini beklemeniz yeterli. Bu bulutlar çok yüksekte yer aldıkları için sıcaklıkları oldukça düşüktür. Bu yüzden su molekülleri buz kristalleri halinde yer alır. Aylayı Ay’ın etrafında görmeniz de mümkün. Aşağıdaki fotoğrafta da iki gün önce fotoğrafı çekilen bir 22o buz aylası yer alıyor. Fotoğraf: M. Raşid Tuğral, Canon EOS 400D    Aylayı gözlemek için Güneş’i elinizle veya herhangi bir cisimle kapatın ve Güneş’in bir karış genişliğini tarayın. Uygun şartlar oluştuğunda 22 derece buz aylasını rahatlıkla göreceksiniz. Ay’a bakarken kapatmaya ihtiyaç bile duymayacaksınız.

1 Ekim 2009 günü Güneş’in batı ufkunda bulunan ‘Güneş Lekesi 1029’ C sınıfı (etkileri Dünya üzerinde gözlenebilen en düşük enerjili patlamalar) bir güneş patlaması yaşatıp Merkür civarına milyarlarca ton Taçsal Kütle Atımı (CME – Coronal Mass Ejection) bıraktı. Telif Hakkı: SOHO / MDI (The Solar and Heliospheric Observatory)

Bu patlama, 2009 yılının en aktif güneş lekesi olan ‘Güneş Lekesi 1029’un tahtını daha da sağlamlaştırdı. Sadece geçen hafta 10 tane C sınıfı güneş patlaması yaşatan ‘Güneş Lekesi 1029’ daha önceki 10 ayda yaşanan güneş patlamaları sayısını üçe katladı.   Kaynak: SpaceWeather.com İlgili Bağlantılar: SOHO (SOHO Uzay Aracı’ndan alınan günlük Güneş resimlerinin gösterildiği site)