| Ama şu anda Mars oldukça soğuk ve çıplak. Irmaklar ve denizler yok. Atmosferi ise oldukça ince. Yaşayan tek hücreli canlılar varsa bile bunlar yüzeyde değil, Mars yüzeyinin altında bir yerlerde. Ne oldu da Mars bu hale geldi? Bu soru araştırmacıları oldukça meşgul ediyor. Ama bundan bir kaç yıl sonra bu soru da cevabını bulacak. NASA, Mars’a yeni bir uzay aracı gönderiyor. İsmi MAVEN (Mars Atmosphere and Volatile Evolution – Mars Atmosferi ve Uçucu Madde Değişimi) olan aracın asıl işi Mars’ın ikliminde olmuş bu değişimin nedenini bulmak. Bilinen kesin bir şey var ki; o da Mars’ın en önemli değerini yitirmesi: CO2 (karbondioksit) den oluşan atmosferi. Dünya’da olduğu gibi CO2 Mars’ta da sera etkisi yaratan gaz. Hem suyun sıvı halde bulunmasını sağlayan sıcaklık değerlerini koruyor hem de suyun hemen buharlaşmamasını ya da donmamasını sağlayan basınç değerlerini yaratıyor. 4 milyar yıldan daha önce kaybolan bu zarfın neden yok olduğu konusunda kesin bir bilgi yok. Belki bir göktaşı gezegene çarpıp Mars’ın çoğu gazının uzaya dağılmasını sağladı ya da güneş rüzgarlarının oluşturduğu erozyon atmosferi dağıttı. Başka bir iddia da gezegenin CO2‘i emdiği ve CO2‘in gezegende sadece karbonat halinde bulunması hakkında. Sanatçının gözünden güneş rüzgarlarıyla erozyona uğrayan Mars. Bu Mars’ın başına gelmiş olasıklardan sadece biri. Telif Hakkı: NASA Araştırmacılar tam olarak bu nedeni bulamasalar da MAVEN Uzay Aracı bilim adamlarına yardım edecek. Araç, bir Dünya yılında Mars’ın yörüngesine girecek. Eliptik bir yörüngede dolanacak olan araç Mars’ın yüzeyinde en yakın konumu 125 km ötede olacak. En uzak konumu ise gezegenden 6000 km ötede olacak. Bu inanılmaz konum değişimi MAVEN’e Mars atmosferi hakkında daha fazla bilgi toplamasına yardım edecek. MAVEN’in aletleri, atmosferde bulunan iyonları ve molekülleri takip edecek ve CO2 ve diğer moleküllerin akım yönleri de belirlenecek. MAVEN’den sorumlu baş araştırmacı Bruce Jakosky ve meslektaşları CO2‘in nereye gittiğini bulduktan sonra geriye yönelik CO2 tahmininde bulunacak. Araştırmacılara göre uzaya CO2 salınımı varsa MAVEN bunu belirleyecek. ‘Ne kadar?’ sorusu kadar önemli başka bir soru daha var: ‘Nasıl?’ Yaygın inanışa göre, manyetik alanın eksikliği Mars’ta kendini atmosferde gösteriyor çünkü gezegen güneş rüzgarlarına karşı korumasız. (Dünya’daki manyetik alan, Dünya’yı güneş rüzgarlarından koruyor.) Sadece yer yer bazı yerlerde bulunan manyetik alanlar gezegeni korumaya yeterli olmadığından atmosferi oldukça hassas. Bu nedenle de CO2 azlığının sebebinin güneş rüzgarları olduğu düşünülüyor. California Üniversitesi’nden David Brain ise bu düşünceye zıt başka bir iddia ortaya atıyor: ‘Bu ufak yerel manyetik alanlar Mars’ın atmosferinin yitirilmesinde önemli rol oynamıştır.’ Bu düşünceye göre, güneş rüzgarları ufak manyetik alanlarla karşılaşınca, manyetik alanlar bir ‘kabarcık’ oluşturacağına uzaya ilerlemiş ve beraberinde kayde değer bir atmosfer tabakasını götürmüş olabilirler. Mars atmosferi, güneş rüzgarları tarafından oldukça karmaşık bir sistemle kaybediliyor. MAVEN’de bunları tespit edebilecek 8 farklı alet var. NASA’nın Mars Global Surveyor Uzay Aracı’ndan alınan bilgiler bu teoriyi destekliyor ama daha kesin sonuçlar için araştırmacılar, MAVEN’in fırlatılmasını beklemek zorunda. Şu anda fırlatılma tarihi 2013 yılı olarak belirlendi. Bu görev, Mars’a ne olduğunu anlamakta büyük rol oynayacak. Ilık ve su dolu bir gezegenin nasıl ıssız ve kuru bir yere dönüştüğü anlaşılacak. İlgili Bağlantılar: APOD (Astronomy Picture of the Day) (Echus Chasma fotoğrafının yer aldığı NASA bünyesindeki her gün bir astronomi fotoğrafı yayınlandığı site) MAVEN (Mars Atmosphere and Volatile Evolution) (NASA Maven Uzay Aracı haberleri verdiği site) Science@NASA (David Brain’in iddiası hakkında makale) Kaynak: Science@NASA |
